Nếu quý vị học môn kinh tế ở trường đại học, quý vị có thể nhớ thuật ngữ "Rủi ro đạo đức - moral hazard". Tôi nhớ chính xác là bởi vì thầy tôi - Giáo sư David Denslow, không giống như các giảng viên ưu tú khác ở trường đại học Floria thời ấy, đã cố gắng truyền tải cho tôi hiểu khái niệm này, dù đó là cách dạy hoàn toàn khác biệt trong một khóa học thiên về số liệu và lý thuyết lúc bấy giờ. Theo Wikipedia:
"Trong kinh tế học, khái niệm "Rủi ro đạo đức" xảy ra khi một người chấp nhận thêm nhiều rủi ro vì đã có người khác gánh chịu hậu quả từ những rủi ro đó. Một rủi ro đạo đức có thể xảy ra khi hành động của một bên có thể chuyển thành tổn hại cho bên còn lại sau khi một giao dịch tài chính diễn ra. Rủi ro đạo đức xảy ra khi có tình thế thông tin phi đối xứng mà bên chấp nhận rủi ro trong một giao dịch hiểu rõ ý định của mình hơn bên gánh chịu hậu quả của rủi ro. Nói chung, rủi ro đạo đức xảy ra khi bên có nhiều thông tin hơn về hành động hoặc ý định của mình có khuynh hướng hoặc động cơ để hành động có lợi cho mình nhưng không phù hợp với quan điểm của bên có ít thông tin hơn."
KHÚC MẮC NHỎ này tôi đã mường tượng ra từ vài năm trước khi tôi bắt đầu nhận ra ngành EB-5 dần trở thành một ví dụ minh họa điển hình cho khái niệm “Rủi ro đạo đức”, khi các đơn vị phát triển dự án EB-5 thao túng mọi thứ từ phân bổ rủi ro dự án đến phân vùng việc làm trọng điểm - TEA để dồn hàng loạt các nhà đầu tư khi họ không mảy may nghi ngờ (vì thông thường nhà đầu tư chỉ được làm việc thông qua các đại lý tư vấn di trú mà lợi ích duy nhất của bên tư vấn là cố gắng bỏ túi các khoản phí dịch vụ đã được thổi phồng). Các đơn vị tư vấn di trú cố ý làm giảm khái niệm "đầu tư có rủi ro" theo yêu cầu của Quốc hội bằng các cam kết giả và đa dạng hóa các cam kết không căn cứ xảy ra trong tương lai. (chỉ đơn giản là họ muốn nhà đầu tư nước ngoài yên tâm là nhà đầu tư chỉ phải chịu rủi ro kinh tế đơn thuần tương tự như chủ dự án EB-5 Hoa Kỳ chịu) Một số đơn vị phát triển dự án lớn bật nhất ngành EB-5 đang dần trở thành những đơn vị dẫn dụ các nhà đầu tư sập bẫy dự án của họ mỗi ngày.
Chưa bao giờ tôi chứng kiến điều này rõ rệt bằng những tuần cuối cùng chờ đợi kết quả gia hạn chương trình đầu tư EB-5 qua Trung tâm Vùng. Chỉ một ví dụ đơn giản: hai cặp vợ chồng đương đơn EB-5 bị một đơn vị tư vấn di trú lừa gạt để thu thêm 100.000USD cho phí xử lý hồ sơ so với mức phí thông thường, sau đó móc nối với luật sư Mỹ để từ chối nộp đơn cho họ với lý do hồ sơ chứng minh nguồn vốn (SOF) không đủ thuyết phục. Mỗi cặp vợ chồng mất 150.000USD với cùng kịch bản trong vòng hai tuần, đơn vị tư vấn nọ hoàn toàn chối bỏ trách nhiệm và thậm chí còn hãnh diện tự hào rằng họ đã trả lại khoản đầu tư 500.000USD cho nạn nhân. Quả là một sự XẤU HỔ.
Nhưng, khi chúng ta nhìn lại vấn đề, liệu là điều này đáng ngạc nhiên không? Mặc cho định hướng rõ ràng của Quốc hội khi lập ra chương trình EB-5 và dù Ủy ban Chứng khoán và Hối đoái Hoa Kỳ ("SEC") đã rất nỗ lực để giám sát chương trình, thì hệ quả trên dường như phổ biến và được xem như một phần trong ngành chứng khoán của Hoa Kỳ. Chứng kiến hàng triệu đô la Mỹ được chi cho mặt trái này trong những năm qua khi SEC có những cố gắng vô ích nhằm áp đặt "trách nhiệm pháp lý" đối với đơn vị môi giới chứng khoán và tư vấn tài chính. Với nỗi hoảng sợ chung, cả ngành EB-5 đã liên kết với nhau và tiếp tục thành công trong việc chống lại viễn cảnh không tưởng rằng một ngày nào đó các đơn vị hoạt động trong ngày bị buộc phải thực sự hoạt động vì lợi ích tốt nhất cho nhà đầu tư!
Thật kỳ quặc, phải không?
Hành vi cơ bản về trốn tránh trách nhiệm chính là lý do tại sao Quốc hội phải HÀNH ĐỘNG NGAY để CẢI CÁCH chương trình EB-5 để chấm dứt những điều dối trá, thao túng vùng TEA, và các hoạt động mà SEC cấm nhưng vẫn chưa thể phát huy tác dụng ví dụ như việc các Trung tâm Vùng trả tiền hoa hồng cho các đơn vị tư vấn nước ngoài vô đạo đức để tìm kiếm nhà đầu tư mới.
Khi tôi xây dựng Trung tâm Vùng AVS, tôi đã xây dựng nó mà không nghĩ đến bất kỳ “Rủi ro đạo đức” nào. Trong mỗi dự án EB-5 của chúng tôi, chúng tôi luôn đứng giữa nhà đầu tư EB-5 và chủ dự án Hoa Kỳ đang sử dụng từng đồng vốn của nhà đầu tư nước ngoài. Chúng tôi - Trung tâm Vùng AVS với tư cách là Đối tác hợp danh vô hạn, chịu trách nhiệm pháp lý đối với việc đầu tư của các nhà đầu tư EB-5. Công ty của tôi. Tên của tôi. Danh tiếng của tôi. Nếu có bất kỳ sư cố xảy ra, tôi là người phải gánh mọi trách nhiệm.
Tôi đánh cược nếu quý vị tìm ra một Trung tâm Vùng EB-5 thứ 2 dám trực diện để khẳng định điều tương tự với nhà đầu tư.
Jose Latour
